Zespół pustego nosa
Zespół pustego nosa (Empty Nose Syndrome – ENS) to choroba, która może wystąpić po chirurgicznym leczeniu małżowin nosowych i/lub operacji przegrody nosa.
Zespół pustego nosa (empty nose syndrome ENS) jest stanem związanym z zaburzeniem przepływu powietrza przez nos, spowodowanym nadmierną utratą tkanki małżowiny nosowej. ENS powstaje po całkowitej lub prawie całkowitej resekcji małżowiny nosowej dolnej. Co raz więcej pacjentów zgłasza się z problemem intensywnego skupienia się na obserwacji niedrożności nosa i związaną z niedrożnością obniżoną jakością życia.
Pacjenci opisują uczucie suchego, pustego nosa, któremu towarzyszy duszność, mimo że nos jest całkowicie ,,czysty” i ,,otwarty”. Pacjent ma wrażenie, że napływa do niego za dużo powietrza i ma za mało oporu wewnątrz nosa. Objawy te często ulegają poprawie, gdy błona śluzowa nosa puchnie z powodu przeziębienia.
Niektóre typowe objawy ENS (zespół pustego nosa) to:
- uczucie braku powietrza, mimo że nos jest szeroko otwarty,
- przewlekłe uczucie suchości w nosie i / lub gardle,
- uczucie zimna,
- bóle głowy,
- krwotoki z nosa,
- strupienie.
Tym objawom fizycznym często towarzyszą problemy psychologiczne, takie jak: - zaburzenia depresyjne,
- uczucie lęku,
- nerwowość i trudności z koncentracją,
- zaburzenia snu,
- senność w ciągu dnia,
- zmęczenie.
Zespół pustego nosa jest zatem chorobą, którą należy traktować poważnie pod względem fizycznym, psychologicznym i emocjonalnym, ponieważ funkcjonowanie nosa jest poważnie ograniczone.
Zespół pustego nosa nie jest chorobą per se, ale raczej zespołem pooperacyjnym spowodowanym nadmiernym zmniejszeniem małżowin nosowych lub niewłaściwym zabiegiem korekcji przegrody nosa.
Błona śluzowa nosa wytwarza śluz i wilgoć, a tym samym zapewnia ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza. Małżowiny nosowe regulują również przepływ powietrza w nosie. Działają one jak rodzaj filtra, nawilżacza i grzejnika w nosie. W związku z tym małżowiny nosowe odgrywają kluczową rolę w naturalnym oddychaniu przez nos, funkcjonowaniu płuc oraz ochronie gardła przed wysuszeniem i niefiltrowanym wdychanym powietrzem. Jeśli małżowiny są nadmiernie zmniejszone, nie ma już wystarczającej ilości tkanki błony śluzowej nosa, aby nawilżyć powietrze, a nos wysycha.
Małżowiny nosowe są również wyposażone w ,,czujniki” ciśnienia, które sygnalizują mózgowi, że ilość powietrza przepływająca przez nos jest wystarczająca. Jeśli małżowiny są nadmiernie zredukowane lub całkowicie usunięte, mózg nie otrzymuje wystarczających informacji o przepływie powietrza w nosie. Powoduje to uczucie braku wystarczającej ilości powietrza, nawet jeśli nos jest całkowicie otwarty.
Obraz kliniczny zespołu pustego nosa nie został jeszcze w pełni zbadany.
Zasadniczo istnieją opcje leczenia zachowawczego = nie-chirurgicznego i chirurgicznego. Nieoperacyjne formy leczenia mają na celu zachowanie i pielęgnację pozostałej błony śluzowej nosa. Z kolei, celem zabiegu chirurgicznego jest trwałe złagodzenie objawów zespołu pustego nosa.
Różne metody nie-chirurgiczne mogą również przyczynić się do maksymalizacji skuteczności leczenia zespołu pustego nosa:
- codzienne płukanie nosa i inhalacja solą morską
- podawanie słonych aerozoli do nosa
- picie dużej ilości płynów, unikanie napojów zawierających kofeinę
- przyjmowanie leków mukolitycznych
- korzystanie z nawilżaczy, szczególnie w sypialni i miejscu pracy
- maska do spania CPAP z nawilżaczem
- unikanie warunków środowiskowych, które wysuszają błonę śluzową nosa
- spędzanie czasu w obszarach, które mają korzystny wpływ na błonę śluzową nosa (np. klimat morski)
- zdrowa dieta – ogólnie zdrowy, aktywny tryb życia
Celem każdego zabiegu chirurgicznego jest przywrócenie równowagi przepływu powietrza w nosie. Brakujące małżowiny nosowe mogą być odtwarzane za pomocą chrząstki pobranej z małżowiny usznej Pacjenta. Chrząstka jest umieszczone pod błoną śluzową przegrody nosa i/lub bocznej ściany nosa. Zabieg ten ma na celu przywrócenie normalnego przepływ powietrza przez nos.
Jeśli tylko niewielka część małżowiny nosowej dolnej została usunięta, strukturę małżowiny można również poprawić przez wstrzyknięcie preparatu osocza bogatopłytkowego pobranego z własnej krwi Pacjenta (PRP – platelet reach plasma). Zaletą tego preparatu to, że nie jest odrzucany przez organizm oraz wspomaga regenerację błony śluzowej.
Narzędzia diagnostyczne do oceny zespołu pustego nosa obejmują zwalidowany kwestionariusz dla pacjenta oraz test z bawełną. Leczenie obejmuje miejscowe nawilżanie, odżywianie błony śluzowej (maści estrogenowe, wielokrotne ostrzykiwanie osoczem
bogatopłytkowym), leczenie behawioralne/psychiatryczne oraz rekonstrukcję chirurgiczną (przeszczep chrząstki). Aktualne wyniki leczenia pokazują obiecującą długoterminową skuteczność po minimalnej interwencji chirurgicznej wspomaganej ostrzykiwaniem osoczem bogatopłytkowym. W badaniach jest podawanie donosowe komórek macierzystych.
Jatrogennemu ENS najlepiej zapobiegać, minimalizując utratę tkanki małżowiny nosowej dolnej i środkowej.